Gekleurde armoede in een superdiverse samenleving.

Vlaanderen zal nooit meer zo wit zijn als vandaag. Eén op vier Vlamingen heeft een migratieachtergrond. Voor heel België is dat één op drie. In Brussel heeft liefst drie op vier Brusselaars een migratieachtergrond. Die superdiversiteit is sterkst in grote steden en in de voormalige mijnregio, maar neemt ook toe in kleinere steden en in de gemeenten rond die steden. Dat toont het pas verschenen boek ‘Superdivers Vlaanderen. Geografie van een nieuwe realiteit’(Superdivers Vlaanderen. Geografie van een nieuwe realiteit. | Odisee). Die gekleurde stadsvlucht speelt het sterkste rond Brussel, waar ook de Denderstreek een snelle opschaling kent van de diversiteit.

Als de samenleving diverser wordt, krijgt ook armoede meer kleur. In 2007 maakte het boek ‘De kleur van armoede’ voor het eerst duidelijk dat het armoederisico gemiddeld veel hoger ligt bij mensen van niet-Belgische origine, zeker wanneer ze van buiten de Europese Unie komen.

Armoede is een kluwen van uitsluitingen op vele domeinen. Voor mensen met een migratieachtergrond spelen de uitsluitingsfactoren op al die domeinen vaak nog net iets harder. Ons onderwijs werkt te vaak als een selectiemechanisme dat de ongelijke kansen aan de start reproduceert. Taalverschillen zijn dan een extra uitsluitingsfactor. Op de arbeidsmarkt ligt de werkloosheid hoger bij jongeren met een migratieachtergrond,  maar is ook de werkzaamheid lager van vrouwen van buiten de Europese Unie. En hoeveel mensen met een migratieachtergrondhoorden al dat hun gewenste huurwoning net verhuurd was, terwijl het bordje toch blijft hangen?

Die gekleurde armoede is de afgelopen decennia toegenomen. Geleidelijk worden ook de verenigingen van mensen in armoede diverser, zeker in de grotere steden, al zijn er nog heel sterke lokale verschillen. Maar de verontwaardiging over de hogere armoederisico van landgenoten met migratierootslijkt weggeëbt.

In de politieke en maatschappelijke debatten winnen individuele schuldmodellen opnieuw aan belang. Steeds vaker wordt armoede niet meer gezien als een maatschappelijk probleem, een probleem van ongelijke verdeling van rijkdom, van niet gerealiseerde grondrechten, van structurele drempels en uitsluitingsmechanismen in onze samenleving en economie. Steeds vaker wordt de schuld voor de armoede in de schoenen van de mensen in armoede zelf geschoven. Zij hadden maar harder hun best moeten doen, op school, op de arbeidsmarkt, in hun relatie, of bij de opvoeding van hun kinderen.

Bij gekleurde armoede komt daar nog een etnische, culturele of religieuze dimensie bovenop. In een samenleving waar een belangrijk deel van de beleidsmakers nog worstelt met de groeiende superdiversiteit, vormen mensen met een migratieachtergrond in sociaal kwetsbare posities een dankbare zondebok. Verdienen zij hun uitkering of sociale woning wel? Zoeken ze hard genoeg naar werk? Ondersteunen ze hun kinderen wel genoeg bij het leren van Nederlands of het schoolwerk?

In de strijd tegen armoede kunnen we ons niet veroorloven om mensen tegen elkaar op te zetten. We leven in een superdiverse migratiesamenleving. Ook daarin blijft armoede een onrecht. Iedereen in onze superdiverse samenleving heeft baat bij minder armoede en ongelijkheid. Armoedebestrijding vereist structurele maatregelen, en die kan je niet op de schouders van mensen in armoede leggen. Ook de integratie van nieuwkomers vereist structurele maatregelen om een samenleving voldoende open te maken, en overstijgt ook de mogelijkheden en verantwoordelijkheden van individuele nieuwkomers. Dat de samenleving steeds meer superdivers zal worden, is onvermijdelijk. Maar de groei van armoede en gekleurde armoede mag dat niet zijn.

Dirk Geldof